Zadanie 1

Poprawne rozwiązanie zadania wymaga najpierw odnalezienia w tekście Jankowskiej wskazanego stwierdzenia, następnie ustalenia, czy taki sam lub zbliżony sąd został zawarty w tekście Kozieła. Odpowiedź należy uzasadnić własnymi słowami, odwołując się do tekstu Kozieła.

Zadanie 2

Poprawne rozwiązanie zadania wymaga ustalenia, w jaki sposób obaj autorzy mogliby ustosunkować się do postawionej w zadaniu tezy. W tym wypadku rozstrzygnięcie jest pozytywne. W uzasadnieniu należy koniecznie odwołać się do obu tekstów.

Zadanie 3

Poprawne rozwiązanie zadania wymaga skonfrontowania ze sobą obu tekstów i sprawdzenia, czy w tekście Kozieła pojawiają się dowody wpływu muzyki na rozwój mózgu. W tekście Jankowskiej dowody te są znacznie bardziej widoczne, w związku z czym poprawne rozwiązanie zadania wymaga uważnej lektury tekstu Kozieła.

Zadanie 4

Należy ustosunkować się do wszystkich wskazanych stwierdzeń i określić, czy są prawdziwe, czy fałszywe.

• Aby prawidłowo rozwiązać to zadanie, należy znać działanie anafory jako środka poetyckiego.
• Aby prawidłowo rozwiązać to zadanie, należy znać działanie personifikacji jako środka poetyckiego i umieć wskazać ją w tekście.
• Aby prawidłowo rozwiązać to zadanie, należy uzmysłowić sobie, w jakim celu autorzy tekstów popularnonaukowych, naukowych, a nawet publicystycznych powołują się na wyniki badań, przytaczają te wyniki, cytują ustalenia innych naukowców itd. Zwykle chodzi o podanie obrazujących przykładów lub potwierdzenie dowodami własnych ustaleń badawczych. Nie chodzi tu o zwiększanie ładunku emocjonalnego.

Zadanie 5

Prawidłowe rozwiązanie zadania wymaga rozumienia różnicy między faktem a opinią. Fakt dotyczy rzeczywistości – obiektywnego stanu rzeczy, zwykle popartego dowodami lub źródłami. Opinia natomiast związana jest z oceną, przyjęciem jakiegoś punktu widzenia, jest osądem czy poglądem na dany temat. W tekście Jankowskiej znajduje się wiele miejsc zawierających opinię autorki tekstu. Oczywiście znajdują się w nim również fakty.

Zadanie 6

Prawidłowe rozwiązanie zadania wymaga najpierw ustalenia, że tytuł tekstu Kozieła jest modyfikacją związku frazeologicznego co się w duszy komu gra (to cytat z Wesela St. Wyspiańskiego), oznaczającego mniej więcej: czym ktoś żyje, co ktoś odczuwa. W dalszej kolejności należy wyjaśnić związek modyfikacji co mi w mózgu gra z treścią tekstu Kozieła, czyli ustalić powód, dla którego autor dokonał modyfikacji znanego związku frazeologicznego.

Zadanie 7

Notatka syntetyzująca wymaga pokazania stanowiska autorów obu tekstów wobec zagadnienia, które przedstawione zostało w temacie. Wymaga zatem wnikliwej lektury tekstów i wyboru z nich tych informacji, które będą zgodne z tematem notatki. Ważne jest, aby wykazać podobieństwa i różnice między oboma tekstami w zakresie danego zagadnienia. Co więcej, notatka musi być zgodna z treścią obu tekstów. Długość notatki syntetyzującej powinna zamknąć się w przedziale 60–90 wyrazów, co oznacza, że musi być ona zwięzła i na odpowiednim poziomie uogólnienia, więc aby mogła powstać, należy z obu tekstów wyselekcjonować jedynie kluczowe informacje. Trzeba pamiętać także o tym, że jest to zadanie, w którym egzaminatorzy będą oceniać poprawność językową, ortograficzną i interpunkcyjną. Podczas oceniania zadania pod uwagę brana jest również liczba wyrazów – przekroczenie limitu lub jego nieosiągnięcie skutkuje utratą punktu.

Aby ułatwić sobie napisanie notatki syntetyzującej, warto zapamiętać pewien schemat jej kompozycji. Najpierw określamy tematykę tekstów (zgodną z tematem notatki), a następnie pokazujemy, jak oba teksty wiążą się z tematem. W dalszej kolejności przedstawiamy stanowisko pierwszego autora, następnie drugiego. Na koniec podkreślamy, w której kwestii autorzy są zgodni lub w jakim zakresie ich teksty się różnią.

Do napisania notatki syntetyzującej de facto przygotowują wcześniejsze zadania zamieszczone w teście. Warto już podczas pierwszej lektury tekstów zaznaczać w nich najistotniejsze informacje. Samą notatkę można najpierw napisać w brudnopisie na końcu arkusza – będzie łatwo ją przeredagować w momencie przekroczenia limitu wyrazów.

Zadanie 8

Poprawne rozwiązanie tego zadania wymaga od ucznia rozumienia pojęcia reinterpretacja oraz znajomości treści mitu o Narcyzie. Trzeba zauważyć, że Pawlikowska-Jasnorzewska na nowo odczytuje antyczną opowieść, dodając do niej treści, które pierwotnie nie występowały, a które pozwalają na inne, głębsze, bardziej współczesne odczytanie mitu. Narcyz przestaje być zakochanym w sobie mężczyzną. U Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej jest człowiekiem samotnym, opuszczonym, odrzuconym i próbującym zrozumieć powody tego odrzucenia.

Zadanie 9

Zadanie wymaga znajomości nazwy i funkcji motywu danse macabre (taniec śmierci). Wiadomo, że motyw ten w średniowieczu miał przede wszystkim funkcję dydaktyczną – pouczał o równości wszystkich ludzi wobec śmierci. Biednym dawał pewną satysfakcję, że w chwili śmierci będą traktowani tak samo, jak bogaci. Udzielenie pełnej odpowiedzi na pytanie wymaga uważnego przeczytania fragmentu Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią oraz przyjrzenia się załączonemu obrazowi i zwrócenia uwagi na fakt, że w obu tekstach kultury motyw jest realizowany tak samo – śmierć przychodzi po wszystkich, czy ktoś jest stary, czy młody.

Zadanie 10

Aby właściwie rozwiązać to zadanie, wymagana jest wiedza spoza lektury dotycząca dwóch nurtów filozofii starożytnej, do których nawiązywał w swej twórczości Jan Kochanowski. Epikureizm postulował radość z każdego dnia życia, odrzucenie trosk i lęku o przyszłość. Stoicyzm natomiast zalecał zachowanie spokoju i równowagi w każdej sytuacji życiowej – bez względu na to, czy spotyka nas nieszczęście, czy szczęście. Nazwy tych nurtów filozoficznych należy wpisać do tabeli, a następnie w tekście pieśni odnaleźć cytaty, które się do nich odnoszą. W tej pieśni Kochanowski częściej odwołuje się do stoicyzmu.

Zadanie 11

Zadanie wymaga znajomości Księgi Koheleta. Założenia tego dzieła zostały w tym zadaniu wyłożone w tekście 1. Należy je odszukać w wierszu Daniela Naborowskiego i wskazać w uzasadnieniu wyjaśniającym, że Naborowski nawiązywał do przesłania biblijnej księgi.

Zadanie 12

Aby właściwie rozwiązać to zadanie, potrzebna jest znajomość nazwisk najważniejszych autorów epoki baroku i oświecenia oraz ich twórczości. Należy zwrócić uwagę na to, że dwa cytaty odnoszą się do nazwiska Ignacego Krasickiego, natomiast jeden cytat jest nadmiarowy.

Zadanie 13

Poprawne rozwiązanie tego zadania wymaga znajomości III cz. Dziadów Adama Mickiewicza, w tym przede wszystkim Widzenia księdza Piotra (scena V). Właściwe rozumienie Widzenia księdza Piotra pozwoli już częściowo rozwiązać zadanie. Uczeń musi odczytywać metaforyczne znaczenie tej sceny i rozumieć, że pod postacią Heroda kryje się car Rosji, zaś w dalszej części widzenia przedstawione zostały losy polskiej młodzieży. W rozwiązaniu należy również odwołać się do całej lektury i przytoczyć przykłady cierpienia młodych polskich patriotów, np. Cichowskiego, Rollisona itd. Uczeń musi również znać pojęcie martyrologii.

Zadanie 14

Właściwe rozwiązanie zadania wymaga zapoznania się z załączonym tekstem, który zwraca uwagę na pewne zjawisko zobrazowane w Lalce Bolesława Prusa. W dalszej kolejności należy odwołać się do znajomości całej lektury i udowodnić, że zdarzenia z przeszłości wpływają na głównych bohaterów utworu – Wokulskiego i Rzeckiego. Przykładów może być tu wiele, np. zesłanie Wokulskiego na Sybir, ślub Wokulskiego z Małgorzatą Pfeifer (Minclową), utrata majątku przez ojca Wokulskiego. W przypadku Rzeckiego są to np. wychowanie przez ojca-bonapartystę, praca w sklepie u starego Mincla, udział w węgierskiej Wiośnie Ludów.

Zadanie 15.1

Aby właściwie rozwiązać to zadanie, uczeń musi odwołać się zarówno do załączonego tekstu, jak i do znajomości całej lektury. W dowodach należy podać konkretne przykłady z Wesela Stanisława Wyspiańskiego świadczące o tym, że pomiędzy dwoma grupami społecznymi nie ma porozumienia. Najlepszym źródłem przykładów będzie akt I.

Zadanie 15.2

Poprawne rozwiązanie zadania wymaga znajomości pojęcia chłopomania (ludomania). Należy również podać przykład jej obecności w Weselu.

Zadanie 16.1

Poprawne rozwiązanie zadania wymaga w pierwszej kolejności uważnej lektury obu załączonych tekstów i zauważenia, że obaj pisarze zawarli w nich taką samą koncepcję artysty – osoby nieograniczonej żadnymi prawami, wynoszącej się ponad tłum zwykłych śmiertelników, oddanej wyłącznie sztuce. W rozwiązaniu należy odwołać się do obu tekstów.

Zadanie 16.2

Poprawne rozwiązanie zadania wymaga wskazania różnych środków poetyckich wykorzystanych przez Kazimierza Przerwę-Tetmajera, podania ich przykładów oraz funkcji w tekście. Funkcję należy określić konkretnie w kontekście utworu, w którym środek został użyty. Zadanie pozwala na wskazanie wielu środków, np. wykrzyknienie, anafora, metafora, personifikacja, peryfraza.

Zadanie 17

Poprawne rozwiązanie zadania wymaga znajomości fragmentów Ferdydurke Witolda Gombrowicza, Gombrowiczowskiej koncepcji formy oraz technik pisarskich zastosowanych przez autora. Uczeń powinien wiedzieć, jakie znaczenie w tekście Gombrowicza mają pupa, łydka i gęba. Musi również orientować się, jak Gombrowicz traktował formę – jako rolę, w którą wchodzi człowiek i od której staje się zależny, która go formuje i za pomocą której dostosowuje się do rzeczywistości. Trzeba też pamiętać, że tworząc postacie swej powieści, Gombrowicz posłużył się absurdem i karykaturą, przerysowując cechy charakteru swoich bohaterów, np. profesora Bladaczki.

Zadanie 18

Poprawne rozwiązanie zadania wymaga w pierwszej kolejności uważnego przeczytania załączonych tekstów, a następnie odwołania się do znajomości całości lektur. Uczeń na podstawie własnej wiedzy musi rozstrzygnąć, czy symbolika tańców zamieszczonych w zakończeniu Tanga i Pana Tadeusza jest taka sama. W uzasadnieniu trzeba odwołać się aż do czterech elementów – dwa z nich można znaleźć w załączonych fragmentach, a znalezienie dwóch kolejnych wymaga znajomości całości utworów. Warto zatem przypomnieć sobie, w jakim kontekście w obu lekturach pojawia się scena tańca. W Tangu ma to miejsce po zamordowaniu Artura przez Edka, w Panu Tadeuszu natomiast na uczcie podczas zaręczyn Tadeusza i Zosi. To może być dobry punkt wyjścia do rozważań i sformułowania poprawnej odpowiedzi.

Zadanie 19

Poprawne rozwiązanie zadania wymaga najpierw uważnej lektury załączonego tekstu. Następnie uczeń musi wykazać się znajomością kontekstu historycznego i podać nazwę wydarzenia historycznego, o którym jest mowa w opowiadaniu Olgi Tokarczuk (nie ma konieczności wskazywania daty tego wydarzenia). W dalszej kolejności należy wykazać się znajomością całego opowiadania i wyłuskać z niego informacje o realiach życia codziennego mieszkańców Warszawy po wprowadzeniu stanu wojennego, na które uwagę zwraca profesor Andrews. Należy podać dwa przykłady z opowiadania.

Zadanie 20

Temat 1.

Napisanie dobrej rozprawki wymaga uważnej lektury tematu pracy oraz wymogów sformułowanych w poleceniu, aby odwołać się do wybranej lektury obowiązkowej, innego utworu literackiego (może być utwór poetycki) oraz do wybranych kontekstów (czyli minimum dwóch).

Uczeń musi ustosunkować się do tematu: Człowiek w obronie wartości. To temat bardzo szeroki, dlatego niezbędne jest zawężenie swoich rozważań do jednego lub kilku aspektów zagadnienia. Wieloaspektowość zagadnienia można podkreślić we wstępie do rozprawki. Ważne jest odpowiednie sformułowanie tezy – powinna być zawężona i konkretna. Do tak zawężonej tezy dobieramy stosowne lektury.

W argumencie pierwszym skupiono się na sytuacji, gdy obrona wartości prowadzi do śmierci bohatera. Wykorzystano przykład Antygony z tragedii Sofoklesa. Jako kontekst wprowadzono informację o zwyczajach pogrzebowych u starożytnych Greków. Drugim zaś kontekstem jest powołanie się na tekst literacki – w tym wypadku na Pieśń o Rolandzie.

W argumencie drugim skupiono się na sytuacji, gdy walka o wartości nie prowadzi do śmierci bohatera, ale jest ona okupiona jakimiś stratami, cierpieniami czy wyrzeczeniami. Przywołano tu postać doktora Rieux z Dżumy Alberta Camusa. Wykorzystano kontekst literacki, jakim jest przykład z Potopu Henryka Sienkiewicza – postawa Andrzeja Kmicica po przemianie wewnętrznej.

Należy pamiętać o wyborze właściwych kontekstów – od kontekstów historycznych, przez filozoficzne, historycznoliterackie, biograficzne itd. Jako kontekst można wykorzystać inny tekst literacki.

Wykorzystane konteksty muszą być funkcjonalne, co oznacza, że ich dobór pozwala na pogłębienie rozważań nad tematem rozprawki.

Istotne jest, aby pamiętać o dobrej kompozycji rozprawki. Wstęp musi zawierać wyraźnie postawioną tezę, którą należy udowadniać w kolejnych argumentach. Argumenty muszą być zróżnicowane i ukazywać różne aspekty omawianego zagadnienia. Każdy argument musi posiadać trójdzielną budowę: twierdzenie argumentacyjne z rozwinięciem, przykłady z literatury, wniosek cząstkowy. W podsumowaniu rozprawki należy zebrać wnioski cząstkowe z argumentów, sformułować własny sąd i podsumować pracę.

Temat 2.

Napisanie dobrej rozprawki wymaga uważnej lektury tematu pracy oraz wymogów sformułowanych w poleceniu, aby odwołać się do wybranej lektury obowiązkowej (utworu epickiego lub dramatycznego), innego utworu literackiego (może być utwór poetycki) oraz do wybranych kontekstów (czyli minimum dwóch).

Uczeń musi ustosunkować się do tematu: Co decyduje o kształtowaniu się światopoglądu człowieka? Temat sformułowano w postaci pytania, dlatego warto już na samym początku zastanowić się nad odpowiedzią i sformułować z niej tezę rozprawki. Ważne jest odpowiednie sformułowanie tezy – powinna być zawężona i konkretna. Do tak zawężonej tezy dobieramy stosowne lektury.

W pierwszym argumencie skupiono się na pokazaniu, że wpływ na światopogląd człowieka mogą mieć wydarzenia, w których brał udział lub których był świadkiem. Tutaj jako lekturę wykorzystano Przedwiośnie Stefana Żeromskiego i przykład Cezarego Baryki oraz jego podejście do kwestii rewolucji. Jako kontekst literacki wykorzystano III cz. Dziadów, która również pokazuje kształtowanie się światopoglądu młodych ludzi.

W drugim argumencie skupiono się na sytuacji, gdy wpływ na światopogląd człowieka mają ludzie – bliscy i nieznani danej jednostce. Powołano się na przykład Jeana Tarrou z Dżumy Alberta Camusa i wpływie ojca na światopogląd syna. Jako kontekst literacki wykorzystano Zbrodnię i karę Fiodora Dostojewskiego, a dokładnie wpływ, jakiemu uległ Raskolnikow, co utwierdziło go w jego przekonaniach.

Należy pamiętać o wyborze właściwych kontekstów – od kontekstów historycznych, przez filozoficzne, historycznoliterackie, biograficzne itd. Jako kontekst można wykorzystać inny tekst literacki.

Wykorzystane konteksty muszą być funkcjonalne, co oznacza, że ich dobór pozwala na pogłębienie rozważań nad tematem rozprawki.

Istotne jest, aby pamiętać o dobrej kompozycji rozprawki. Wstęp musi zawierać wyraźnie postawioną tezę, którą należy udowadniać w kolejnych argumentach. Argumenty muszą być zróżnicowane i ukazywać różne aspekty omawianego zagadnienia. Każdy argument musi posiadać trójdzielną budowę: twierdzenie argumentacyjne z rozwinięciem, przykłady z literatury, wniosek cząstkowy. W podsumowaniu rozprawki należy zebrać wnioski cząstkowe z argumentów, sformułować własny sąd i podsumować pracę.