Matura - język polski - egzamin pisemny

Iliada (Homer)
streszczenie

Księga I. Zaraza. Gniew

Autor zwraca się do bóstw z prośbą o natchnienie w opisywaniu gniewu Achillesa i jego skutków. Spór pomiędzy Agamemnonem i Achillesem zakończył się decyzją Achillesa o nieuczestniczeniu w dalszej walce. Agamemnon upodobał sobie córkę kapłana Apollina, Chryzesa. Za ten czyn Apollo zesłał na greckich wojowników zarazę, która trwała 9 dni i dziesiątkowała armię, póki wódz nie zwrócił Chryzeidy ojcu. Achilles wytknął mu to i wtedy Agamemnon nakazał swoim heroldom odebranie Achillesowi jego branki Bryzeidy. Obrażony bohater poprosił swą matkę, boginię morską Tetydę, o wstawiennictwo u Zeusa, aby ukarać króla. Grecy mieli przegrywać, póki między skłóconymi bohaterami nie zapanuje zgoda.

Księga II. Sen. Próba. Katalog

Zeus zsyła Agamemnonowi sen, nakazujący mu uderzyć na Troję. Zostaje zwołana narada w celu wybadania nastrojów panujących w wojsku. Agamemnon wygłasza mowę, w której rzekomo opowiada się za przerwaniem oblężenia. Zauważa powszechną aprobatę, świadczącą o zniechęceniu żołnierzy wojną. Na zebraniu występuje żołnierski demagog Tersytes, nawołując do powrotu. Poskramia go jednak mądry Odyseusz. Ponownie przemawiają Agamemnon i Nestor, przypominając wróżby rychłego upadku Troi. Następują przygotowania do boju.

Księga III. Przysięgi. Widok z muru. Pojedynek Aleksandra z Menelaosem

Agamemnon przygotowuje wojsko i wyrusza do walki bez Achillesa. Do boju ruszają również Trojanie pod wodzą Hektora. Bitwa zostaje jednak przerwana w celu stoczenia rozstrzygającego pojedynku między Menelaosem a Parysem — wszak to za ich sprawą rozpoczęła się ta wojna. Wynik starcia ma zadecydować o zwycięstwie jednej lub drugiej strony. Przed jego rozpoczęciem w obecności Priama odbywa się uroczystość zawarcia układu z udziałem Agamemnona. Na mocy porozumienia zwycięzca ma zabrać Helenę i łupy. W pojedynku zwycięża Menelaos, lecz w ostatniej chwili Parys zostaje uratowany przez boginię Afrodytę, która otula go gęstą mgłą i niewidzialnego unosi z pola walki do Troi. Po zniknięciu Parysa Agamemnon jest pewien, że Menelaos jest zwycięzcą, i żąda dopełnienia warunków układu.

Księga IV. Złamanie przysiąg. Przegląd wojsk Agamemnona

Narrator przedstawia brak zgody wśród bogów. Hera i Atena nie chcą dopuścić do zakończenia wojny. Hera wymusza na Zeusie obietnicę, że Troję spotka zagłada, a Atena, na polecenie Zeusa, namawia Pandara, łucznika trojańskiego, by strzelił z łuku do Menelaosa i w ten sposób zerwał zawarty wcześniej układ. Menelaos zostaje ranny i konflikt wybucha na nowo. Agamemnon dokonuje przeglądu wojska przed bitwą; życzliwie rozmawia z każdym z wodzów. Poznajemy także dokładniej postać Diomedesa jako niezwykle zdyscyplinowanego wojownika.

Księga V. Przewagi Diomedesa

Szyszak i tarcza Diomedesa rozsiewają niezwykły blask. Wojownik pokonuje synów Daresa, z których jeden zginął, a drugi uciekł. Mimo że został ranny, kładzie trupem wielu Trojan, między innymi Pandara. Następnie rani Eneasza, a kiedy tego broni jego matka, bogini Afrodyta, rani również ją. Atakuje też Apolla, lecz ten go upomina i powstrzymuje. Artemida i Leto opatrują rannego Eneasza, a Apollo zachęca Aresa, by pomógł Trojanom. Obrońcy grodu zdobywają przewagę pod wodzą Aresa. Grecy ostatecznie przegrywają starcie. Przedstawiony zostaje katalog poległych Achajów.

Księga VI. Pożegnanie Hektora z Andromachą

Po opuszczeniu pola walki przez bogów Achajowie uzyskują przewagę. Następuje wymiana zbroi pomiędzy Glaukosem i Diomedesem. Tymczasem w Troi także wiele się dzieje: mieszkańcy składają dary Atenie, Hektor czyni Parysowi wyrzuty za jego zachowanie. Hektor prosi swą matkę, Hekabe, by wybłagała u Ateny powstrzymanie Diomedesa. Następnie żegna się z żoną Andromachą oraz małym synkiem i wraz z Parysem ruszają na pole bitwy.

Księga VII. Pojedynek Hektora z Ajasem. Pogrzeb poległych

Pojawienie się Aleksandra (Parysa) i Hektora na polu walki wzmaga zapał Trojan. Hektor wyzywa na pojedynek jednego z Greków, by w ten sposób zakończyć krwawy dzień. Wyzwanie przyjmuje Ajas Wielki, lecz pojedynek bohaterów pozostaje nierozstrzygnięty.

Grecy odrzucają propozycję Trojan, by zakończyć wojnę po zwrocie skarbów zagrabionych wraz z Heleną. Przyjmują jednak propozycję rozejmu. Odbywa się pogrzeb poległych z obu walczących stron. Achajowie budują umocnienia (mur i rów), aby chronić okręty. Wojska obu stron uczestniczą w ucztach przed wznowieniem walk.

Księga VIII. Przerwana bitwa

Zeus zakazuje bogom dalszego udziału w walce. Bitwa toczy się do południa i pozostaje nierozstrzygnięta. Ojciec bogów waży na wadze przeznaczenia losy Achajów, zapowiada się zwycięstwo Trojan. Jednak nadal trwa zaciekła walka. Ostateczne zwycięstwo odnoszą obrońcy Troi, którzy z nastaniem nocy rozłożyli obóz pod murem chroniącym greckie okręty.

Księga IX. Poselstwo do Achillesa

Podczas narady w obozie greckim wodzowie szukają wyjścia z rozpaczliwej sytuacji. Nestor proponuje, by przebłagać Achillesa. Posyłają do niego Odyseusza, Fojniksa i Ajasa, jednak wszystkie argumenty zostają odrzucone. Opór Achillesa jednak słabnie: wprawdzie nie weźmie udziału w walce, póki Hektor nie zagrozi jego okrętom, ale nie straszy już wyjazdem.

Księga X. Pieśń o Dolonie

Diomedes i Odyseusz zostają wysłani na zwiady do obozu trojańskiego. Również Trojanie odbywają naradę i wysyłają na zwiady Dolona. Jednak ich szpieg zostaje schwytany i zabity przez Greków po wydobyciu z niego informacji o nadejściu króla Traków, Rezusa, z pomocą dla Trojan. Odyseusz i Diomedes atakują zaskoczonych Traków, pokonują ich i uprowadzają wspaniałe rumaki Rezusa.

Księga XI. Przewagi Agamemnona

Początek trzeciej bitwy jest korzystny dla Greków. Narrator opiewa waleczne czyny Agamemnona. Do boju wkracza Hektor, budząc popłoch wśród Achajów. Powstrzymuje go Zeus. Grecy — Diomedes, Odyseusz i Ajas — stawiają dzielnie opór, nie mogą jednak powstrzymać Trojan. Achilles obserwuje przebieg bitwy, stojąc na rufie okrętu. Patroklos zostaje wysłany do Nestora po wieści. Starzec prosi go, jako najlepszego przyjaciela Achillesa, by skłonił druha do wzięcia udziału w walce.

Księga XII. Walka o mur

Próba sforsowania muru na rydwanach nie udaje się. Dopiero rozbicie bramy głazem rzuconym przez Hektora umożliwia wkroczenie Trojan do obozu Achajów.

Księga XIII. Bitwa przy okrętach

Achajowie, wspierani przez Posejdona, przechodzą do natarcia. Ostrożny Pulidam usiłuje doradzać Hektorowi, jednak jego sugestie odrzucane są przez rwącego się do boju bohatera. Narrator opisuje także waleczne czyny króla Krety, Idomeneusa.

Księga XIV. Oszukanie Zeusa

Wodzowie achajscy wobec grożącej im klęski zwołują naradę wojenną. Następuje interwencja Posejdona, który w przebraniu starca podnosi ich na duchu. Aby pomóc Achajom i odwrócić uwagę Zeusa od przebiegu bitwy, Hera uwodzi męża, a potem zsyła na niego sen. W tym czasie poproszony przez nią Posejdon mógłby pomóc Achajom wypchnąć Trojan poza rów i mur.

Księga XV. Powtórne odparcie od okrętów

Zeus, obudziwszy się, pojął, że go oszukano, i wpadł w gniew. Rozkazał, by Posejdon przestał pomagać Grekom, a Apollo wsparł Trojan. Dzięki temu obrońcy grodu uzyskują przewagę i znowu znajdują się przy okrętach greckich. Pakroklos biegnie z wieściami do Achillesa. Tymczasem Trojanie usiłują podpalić flotę wroga. Najsilniejszy opór stawia Ajas Wielki, skacząc z okrętu na okręt i odpierając ataki trojańskie. Hektor próbuje podpalić okręt Protesilaosa. Wysiłki Ajasa pragnącego temu zapobiec okazują się daremne.

Księga XVI. Pieśń o Patroklosie

Patroklos błaga, by Achilles pomógł rodakom lub przynajmniej jemu pozwolił walczyć. Bohater godzi się pożyczyć mu swą zbroję, aby jej widokiem zmylić Trojan i przerazić ich. Bohater, zjawiwszy się na polu walki w zbroi Achillesa, podnosi Greków na duchu i wprowadza w błąd zaskoczonych nieprzyjaciół. Odnosi zwycięstwo nad Trojanami, odpędza ich od okrętów i gasi pożar. Upojony triumfem, wbrew zakazom Achillesa, ściga uciekających wrogów aż pod mury miasta i wdziera się na nie, jednak Apollo ogłusza go i strąca na dół. Wówczas Patroklos ginie pod ciosem Hektora.

Księga XVII. Przewagi Menelaosa

Toczy się zacięta walka o ciało poległego Patroklosa. Menelaos broni zwłok, lecz zostaje pokonany przez Hektora, który zabiera zbroję Achillesa. Na szczęście Ajas zapobiega dostaniu się ciała Patroklosa w ręce wrogów. Hektor wycofuje się z walki, by założyć nową zbroję. Nad ciałem Patroklosa, mimo interwencji bogów, nadal trwa walka. W końcu Zeus zsyła grom, umożliwiający Menelaosowi i Merionesowi wyniesienie zwłok z pola bitwy i udanie się do obozu Greków. Dramatyczne wydarzenia kończy wysłanie Antylocha do Achillesa z wieścią o śmierci przyjaciela.

Księga XVIII. Sporządzenie zbroi Achillesa

Achilles wpada w rozpacz, której nie mogą ukoić nawet przybyłe z jego matką Nereidy. W bohaterze narasta pragnienie zemsty, mimo iż zgodnie z przepowiednią niedługo po pokonaniu Hektora sam ma zginąć. Tetyda obiecuje, że przyniesie synowi nową zbroję wykutą przez Hefajstosa — wspaniałą, jakiej świat jeszcze nie widział.

Achilles wydaje okrzyk, który dociera aż do Troi. Budzi we wrogach grozę i powoduje wygasanie bitwy. Tymczasem Tetyda udaje się do Hefajstosa i prosi go o wykucie zbroi. Dzieło boga wzbudza zachwyt, szczególnie dokładnie opisuje narrator tarczę, na której wyrzeźbiono wspaniałe sceny pokojowego życia (przedstawiają one niebo, ziemię, orkę, żniwa i winobranie).

Księga XIX. Wyrzeczenie się gniewu

Tetyda usiłuje skłonić syna do pojednania z Agamemnonem. Achilles zwołuje radę Achajów, na której godzi się z królem, przyjmując od niego dary oraz brankę Bryzeidę, będącą przyczyną ich sporu. Następnie bohater przywdziewa nową zbroję, którą przyniosła mu matka, wsiada na rydwan wojenny i powraca na pole walki. Po drodze rozmawia z końmi, z których jeden, Ksantos, obdarzony ludzkim głosem, przypomina mu przepowiednię o rychłej śmierci.

Księga XX. Walka bogów

Zeus odwołuje swój rozkaz zabraniający bogom udziału w walce. Następują liczne starcia — najpierw pojedynek Achillesa z Eneaszem, którego przed śmiercią uratował Posejdon. Apollo próbuje powstrzymać Hektora przed walką z Achillesem. Achilles gromi Trojan — zabija między innymi brata Hektora, Polydorosa. Ostatecznie dochodzi także do starcia z Hektorem, jednak zostaje ono przerwane przez Apollina.

Księga XXI. Walka nad rzeką

Achilles rusza w pościg za Trojanami, rzucającymi się ze strachu przed nim w nurty rzeki Skamander.

Ginie kolejny syn Priama, Likaon. Bóg opływającej Troję rzeki Skamander postanawia utopić Achillesa.

Interwencja bogów przynosi ratunek bohatera, bowiem do walki staje Hefajstos w postaci słupa ognia i pokonuje boga rzeki. Trojanie tymczasem uciekają przed Achillesem za mury miasta.

Księga XXII. Śmierć Hektora

Za chwilę ma rozegrać się rozstrzygający pojedynek między Hektorem a Achillesem. Syn Priama oczekuje na przeciwnika przy Skajskiej Bramie. Pojawienie się herosa wzbudza strach Hektora, który rzuca się do ucieczki. Przeciwnicy, ścigając się, trzykrotnie okrążają mury miasta. Tymczasem Zeus waży losy bohaterów. Los Hektora spada do Hadesu. Przed przeznaczeniem nie ma ucieczki, jednak bohaterowie stają do pojedynku, którego wynik dawno został przesądzony. Achilles rzuca włócznią, Hektor uchyla się i unika ciosu. Atena podaje włócznię Achillesowi (to przykład paralelizmu wydarzeń w eposie). Swoją włócznią rzuca Hektor, trafia w tarczę Achillesa, ale nie ma pomocnika, który podałby mu włócznię, więc dobywa miecza, by dalej walczyć. Jednak Achilles uderza włócznią w jego gardło i zabija go.

Achilles przebija nogi zmarłego, przytracza ciało do rydwanu i wlecze je w pyle wokół miasta. Pohańbienie zwłok Hektora następuje na oczach jego matki, ojca i żony.

Księga XXIII. Igrzyska na cześć Patrokla

Po powrocie do obozu Achilles pastwi się dalej nad zwłokami Hektora, w końcu ciska je w pył koło namiotu i opłakuje poległego Patroklosa. Odbywa się stypa na jego cześć. Zgodnie ze zwyczajem Grecy rozpoczynają zbieranie drewna na stos. Odbywa się uroczystość pogrzebowa z ofiarami ze zwierząt i dwunastu młodzieńców trojańskich. Następnego dnia Achajowie zbierają kości zabitego i składają w złocistej urnie, aby połączyć je później z prochami Achillesa, a na koniec usypują bohaterowi niewielką mogiłę. Pamięć Patroklosa czczą także igrzyskami: uczestnicy rywalizują w ośmiu konkurencjach, m.in. wyścigach rydwanów i biegu.

Księga XXIV. Wykupienie zwłok Hektora

Po zakończeniu igrzysk i bezsennej nocy Achilles, uwiązawszy ciało Hektora przy swoim rydwanie, wlecze je wokół mogiły Patroklosa. Powtarza to przez wiele dni. Apollo głośno czyni bogom wyrzuty, że pozwalają na takie pohańbienie zwłok bohatera. Dwunastego dnia po śmierci Hektora Priam jedzie do obozu Greków, wioząc ze sobą bogaty okup. Wchodzi do namiotu Achillesa, całuje jego ręce i prosi, by zlitował się nad nim przez pamięć o swoim własnym ojcu i wydał ciało Hektora. Gniew Achillesa z wolna ustępuje, więc oddaje zbolałemu starcowi ciało jego syna, które każe kobietom umyć i odziać w nowe szaty. Gości króla, godzi się także na zawarcie rozejmu przeznaczonego na pogrzeb Hektora.

Trojanie wznoszą wielki stos, na który przez dziewięć dni zwożą drzewo z lasu, i palą na nim zwłoki syna Priama. Zebrane szczątki składają do złotej urny i grzebią w głębokim grobie.

« wszystkie materiały do tej książki